در مورد آسیب و بیماری خود زبان که توضیحات مختصری در جلسه قبلی بیان شد  بدانید که اگر آسیب در عصب ویژه زبان باشد ممکن است سایر حواس را در بر گیرد.
از آنجایی ک عصبهای زبان با بسیاری از عصبهای دیگر پیوسته هستند دوحالت بوجود می اید:

یا اعصابی که به سوی زبان می ایند اسیب ندیده و حرکت زبان را زیان نمیرسانند که سخن گفتن به راحتی انحام می گیرد .
یا اعصاب دچار سستی میشوند و به سهولت به زبان نمیرسند که باعث مشکلاتی چون لکنت زبان میگردند.

البته ممکن است لکنت زبان از آن باشد که عصب زبان نیرو از عصب دیگر دریافت میکند و آن عصب در راه رسیدن به زبان گیر میکند.

گاهی در درد زبان معده هم سهیم است که میتوان از رنگ زبان که سفید،سرخ،زرد یا سیاه میشود نوع سوء مزاج را تشخیص داد.

تشخیص سلامت از روی زبان:

ساده ترین و آسان ترین راه تشخیص سلامت بدن نگاه کردن به  زبان است.
حکما و اطبا و پزشکان باستان با  نگاه کردن به زبان افراد پی به بیماری آنها میبردند.

بر اساس نظریات شیخ الرئیس تشخیص از رنگ و مزه زبان گاهی رهنمون تشخیص بیماری اندامان غیر زبان است.

مثلا سرخی و به خصوص زبری زبان دلیل ورم های خونی در اطراف سر و معده و کبد میباشد.

سپیدی زبان شاید نشانی از سردی دهانه معده، کبد،خلط بلغمی درسر و گاهی دلیل یرقان است.حتی اگر رنگ بدن تغییر نیافته باشد.

مزه دهان خلط غالب بر همه بدن یا بر معده و سر را نشان میدهد.و از رطوبت و خشکی ان میتوان پی به بیماری برد.

خشکی دوحالت دارد:
یا سطح زبان صاف و خشک است که این خشکی حقیقی است.
 یا خلطی چسبناک که حرارت، آن را خشک کرده و برزبان در جریان است که این را نمیتوان  خشکی در گوهر زبا ن دانست.بلکه رطوبتی چسبنده بر زبان جمع آمده که به دلیل نزله یا بخار متراکم و غلیظ است که در اینجا بسیاری از اطبا به اشتباه می افتند.
همین که دیدند دهان خشک است بدون اینکه بدانند این خشکی از کدامین حالت نامبرده است حکم میکنند.

برای اینکه بتوانیم بیماری فرد را تشخیص دهیم لازم است که زبان او را مورد بررسی ومشاهده قرار دهیم که دراین جا  ابتدا توضیحاتی راجع به ساختار زبان  خدمتتون بیان میکنیم.

ساختار زبان شامل ساختار عمومی زبان و ساختار خاص زبان میباشد.

ساختار عمومی زبان شامل قسمت بالایی زبان،سطح زبان و قسمت تحتانی آن،زیر زبان نام دارد.

شیاری که در قسمت عقب سطح زبان قراردارد شیار هشتی شکل نام دارد(شبیه عدد8 )

شیار عمودی در خط میانی  سطح زبان شیار میانی نام دارد.

انتهای جلویی زبان نوک زبان وقسمت میانی زبان مرکز زبان نام دارد.

دو لبه کناری بدنه زبان کناره های زبان نام دارند.

دو رگ ارغوانی کم رنگ واقع در زیر زبان،رگ های زیر زبانی یا رگهای زبان گفته میشوند.

قسمت خلفی زبان که قبل از شیار
هشتی قرار گرفته ریشه زبان نام دارد.

ساختار خاص زبان که شامل خود زبان و پوشش زبان است.

خود زبان شامل ماهیچه زبان،رگها و بافتهاست.در حالی که پوشش لایه ای خز مانند چسبیده به سطح زبان است.

مشاهده موقعیت زبان و حالت بیرون آوردن آن چگونه باشد

بیماری که معاینه می‌شود،باید در حالت نشسته یا طاقباز خوابیده باشد و به سمت نور قرار بگیرد.

زبان باید به حالت معمولی وراحت از دهان خارج شود،سطح صاف زبان بهمراه نوک آن بسمت پایین حالت طبیعی زبان رانشان میدهد.

روش مشاهده زبان:

در ابتدا خود زبان و سپس پوشش زبان

ترتیب مشاهده بخشهای زبان:

ابتدا نوک زبان،سپس قسمت مرکزی زبان و کناره های زبان ودرنهایت ریشه زبان.

مدت زمان معاینه زبان نباید طولانی باشد،اما میتوان چندین بار زبان را در یک جلسه معاینه کرد.
لمس کردن و پاک کردن و کشیدن چیزی روی سطح زبان به معاینه زبان کمک میکند.

.

بررسی زبان باید با در نظر گرفتن شرایط ذیل باشد تا مارا در تشخیص  دچار اشتباه  نکند:

اگر ممکن است مشاهده در نور طبیعی و ملایم در طول روز با تابش مستقیم نور به سطح زبان انجام شود.نور  ضعیف یا نوری که از یک منبع رنگی متصاعد میگردد در تشخیصمان اشکال وارد میکند.بطور مثال نور لامپ مهتابی ممکن است باعث ارغوانی شدن رنگ زبان شود.

غذایی که فرد قبل از بررسی زبان خورده است تاثیر گذار  است.غذای  گرم یا سرد ممکن است زبان را قرمز تر از آنچه  است ،نشان دهد.بعضی  غذاها  بر پوشش و سطح  زبان تاثیر  گذارند.مثل ترشی یا خربزه یا خوردن زرده تخم  مرغ که باعث تشکیل پوشش زرد روی زبان میشود.

علاوه بر موارد ذکر شده در زمان معاینه زبان فرد، نکات زیر را هم باید در نظر داشته باشید:    

عزیزان دقت بفرمائید اگر پوشش زبان زرد رنگ است در  ابتدا حتما به اعتیاد فرد از لحاظ  سیگار یا الکل توجه کنید.
البته در نظر داشته باشید مصرف طولانی مدت مواد مخدر و کشیدن سیگار ممکن است سبب تشکیل پوشش خاکستری،سیاه یا سبز بر روی زبان گردد.


نکته دیگری که باید  در نظر داشته باشید این است که از شخص  بپرسید آیا با زبانش کلنجار میرود،چون بعضیها عادت دارند زبان خودرا به دندانها یا کناره های دهان دائما بمالند  و این  کار موجب خراش یا تغییر فرم
یا رنگ  زبان میگردد.

موضوع دیگر حائز اهمیت تاثیر دندان هاو حفره دندانها بر روی زبان میباشد،بطور مثال نبودن یکی از دندانها به هر  علتی باعث شکل گیری پوشش ضخیم زبان در همان سمت میشود و یا قرار دادن دندان مصنوعی باعث جا  انداختن دندان ها روی زبان  و تنفس از طریق دهان باعث خشکی پوشش زبان شود.

از بیمار بخواهید دهان خود را کاملا باز کند و زبان را بطور کشیده بیرون بیاورد و بسمت پایین خم نماید بطوریکه بتوانید تا انتها  و ریشه زبان را ببینید؛ چراکه برای تشخیص صحیح بیماری فرد باید زبان بیمار به طور کامل مشاهده و بررسی شود.

از کشیدن زبان یا بیرون نگه داشتن آن برای مدت طولانی پرهیز کنید چون موجب قرمز شدن و یا خشک شدن رطوبت آن میگردد.

پوشش زبان:

در آغاز به پوشش زبان توجه کنید،این توجه را از  ابتدا یا نوک زبان شروع کنیدو تا انتهای زبان ادامه دهید.

پوشش زبان به ماده خز مانند که زبان را پوشانده گفته میشود.


اگر پوشش خیلی زمخت و کلفت بود بطوریکه  در بازدید بدنه  زبان  دچار مشکل می شوید حتما سعی کنید بوسیله خراش دادن، پوشش را پاک کنید.
البته دقت کنید که در زمان خراش تمام جوانب را رعایت نموده و موجب قرمزی یا آسیب  زبان نگردید.

چون زبان بخش بسیار حساس بدن میباشد و با هر تغییر کوچک  فیزیکی،بسرعت ظاهرش تغییر میکند.

پوشش زبانی که به سطح زبان چسبیده و جدا کردن آن سخت است یا حتی پس از پاک کردن باقی میماند پوشش واقعی نامیده میشود اما پوششی که روی سطح زبان شناور است و به راحتی پاک میشود پوشش کاذب نام دارد.

اثر دندان روی زبان به صورت فرورفتگی

اثر جای دندان روی زبان

پوشش نازک زبان

پوشش ضخیم زبان

پوشش زرد زبان در فرد معتاد